Rzepak potrzebuje wsparcia na wiosnę

Wydaje się, że plantacje rzepaku, po zimie 2018/2019 zachowały duży potencjał plonowania. Ponadto, dobrze zbudowany, głęboki korzeń palowy wraz z korzonkami bocznymi i włośnikami dostarcza skutecznie wodę w okresie jej obecnych niedoborów. Zapowiada się wysoki plon rzepaku. Nie wolno jednak zaniedbać dwóch zabiegów agrotechnicznych:

- właściwej ochrony roślin przed patogenami,

- dokarmiania składnikami, których rzepak szczególnie potrzebuje, a w glebach mamy ich niedostatek.

Na temat wiosennej ochrony rzepaku, pełno jest wiadomości, poradników, artykułów w Internecie. Skupmy się na tym drugim, ważnym zabiegu agrotechnicznym.

Na wytworzenie plonu 1 tony nasion (plus odpowiednia masa słomy i korzeni) rzepak pobiera około:

Bardzo ważnym składnikiem dla rzepaku jest krzem (Si), chociaż stosunkowo rzepak pobiera mniej tego pierwiastka niż np. pszenica, jęczmień czy żyto. W ubiegłym roku opublikowano ciekawe wyniki badań nad wpływem krzemu na wzrost rzepaku i gospodarkę azotem w tej roślinie. W artykule znajduje się informacja, że rzepak pobiera około 10 mg krzemu (Si) na 1 g suchej masy (Haddad C. i in., 2018).  Rzepak wytwarza na 1 ha od 8 do 15 ton suchej masy organicznej (korzenie + słoma + nasiona), w zależności od źródła danych. Oznaczałoby to, że rzepak pobiera aż od 80 do 150 kg krzemu na hektarze.  Krzem pełni w roślinie rolę biostymulatora, który ma bardzo rozległe spektrum działania. Ogranicza transpirację wody w okresach jej niedoboru. Poprzez pogrubienie ścian komórkowych epidermy ogranicza penetrację tkanek przez szkodniki ssąco-gryzące, co także skutecznie ogranicza porażenie chorobami.  Udowodniony został także pozytywny wpływ krzemu na procesy fotosyntezy i syntezy węglowodanów w liściach. Francuscy badacze z Uniwersytetu w Caen, odkryli że zastosowanie krzemu w uprawie rzepaku powoduje:

- zwiększenie aktywności cytokinin,

- zmniejszenie zawartości związków zwanych markerami stresu oksydacyjnego

- zwiększenie ekspresji genu transportera azotanów w korzeniach

- zwiększenie aktywności fotosyntetycznej

- spowolnienie starzenia się liści (zwiększenie efektu staygreen).

Badacze sugerują, że dokarmianie rzepaku krzemem może zmniejszyć ograniczenie plonowania rzepaku wynikające z niskiego poziomu remobilizacji azotu (N) z liści do części generatywnych rośliny. W przypadku rzepaku, starzejące się opadające liście mają dużą zawartość azotu, 2,0-2,5% suchej masy. Jak wykazali Malagoli i in. (2005), stosując modelowanie komputerowe, wydłużenie okresu życia liści rzepaku może poprawić transfer azotu (N) z tkanek wegetatywnych do generatywnych i w konsekwencji umożliwić zwiększenie plonu rzepaku o około 15%.

Drugim pierwiastkiem, który jest strategicznym w uprawie rzepaku, jest bor (B). Szczególnie ważny jest w naszych warunkach glebowych, gdyż ponad 80 proc. gleb w Polsce odznacza się niską naturalną zasobnością boru, a rzepak jest rośliną wybitnie borolubną. Aby zdiagnozować poziom zasobności roślin w  bor, trzeba wykopać kilka roślin, reprezentatywnych dla całej plantacji, pod względem wielkości i zaawansowania rozwoju. Po przecięciu korzenia, od góry do dołu, należy sprawdzić, czy wewnątrz występują puste przestrzenie. Takie zjawisko, oznacza, że rośliny cierpią na niedobory boru (B). Należy także przyjrzeć się dokładnie młodym liściom rzepaku, czy występują fioletowo-czerwone zabarwienia ich krawędzi. Takie zabarwienie oznacza także, że roślinom brakuje boru. W związku z tym, że bor jest mało mobilnym pierwiastkiem w roślinie, dokarmianie borem należy rozłożyć na kilka aplikacji w czasie sezonu wegetacyjnego. Należy zacząć od dokarmiania borem w czasie ruszania wegetacji rzepaku na wiosnę. Druga aplikacja boru powinna być wykonana w momencie zwartego, zielonego pąku kwiatowego. Jeżeli w dalszym ciągu występują niedobory tego pierwiastka, należy powtórzyć jego aplikację.

Bor (B) w rzepaku jest odpowiedzialny za prawidłową budowę struktury ścian komórkowych, co zmniejsza pękanie łodyg w okresie intensywnego wzrostu. Ponadto odpowiada za prawidłowy rozwój systemu korzeniowego (szczególnie za rozwój strefy włośnikowej korzeni), za właściwy i prawidłowy transport asymilatów, za rozwój pąków kwiatowych i w późniejszym okresie, za jakość kwitnienia. Pierwiastek ten stymuluje także kiełkowanie łagiewki pyłkowej, więc zwiększa zawiązywanie łuszczyn i ich liczebność.

Rzepak jest rośliną siarkolubną (jak wszystkie z rodziny krzyżowych) i potrzebuje dość dużych ilości siarki (S), aby wykorzystać w pełni azot pobierany w trakcie wegetacji. Niedobory siarki (S) można zaobserwować na końcówkach młodych liści rzepaku, które mają charakterystyczne, łódeczkowate wygięcie ku górze. Niedobór siarki oprócz obniżenia plonu, powoduje także spadek zawartości tłuszczu w nasionach rzepaku. Dokarmianie rzepaku siarką dolistnie należy wykonywać co najmniej dwukrotnie, po ruszeniu wegetacji, w odstępach kilkutygodniowych. Na rynku jest dostępnych kilka nawozów płynnych zawierających siarkę, w różnych formach chemicznych. Należy jednak przypomnieć, że zabiegi dolistne nie są w stanie zapewnić wystarczającej ilości siarki dla rzepaku, dlatego nie należy zaniechać nawożenia doglebowego siarką. Do dokarmiania dolsitnego najczęściej stosowanym jest siarczan magnezu, który jest tani i łatworozpuszczalny. Wraz z siarką, wprowadzamy wtedy także magnez (Mg). Do nalistnego nawożenia wykorzystuje się 5-proc. roztwór (5 kg/100 l wody) siedmiowodnego siarczanu magnezu. Magnez (Mg) odpowiada za dobre wybarwienie liści, czyli za zawartość chlorofilu i intensywność procesu fotosyntezy. W rzepaku, aplikację nalistną siarczanu magnezu można wykonać od fazy rozety do kwitnienia.

W okresie wiosennym (w fazie pąkowania) warto również zaaplikować mangan (Mn). Mangan razem z miedzią (Cu) bierze udział we wszystkich głównych procesach metabolicznych w roślinie rzepaku: fotosyntezie, produkcji hormonów, odporności na choroby. Mangan aktywuje enzymy odpowiedzialne za przemiany węglowodanów i bierze udział w redukcji azotanów, a także tworzeniu chloroplastów. Mangan stymuluje pobieranie fosforu i wpływa na rozwój systemu korzeniowego. Deficyt manganu (Mn) powoduje zahamowanie wydłużania się korzenia, objawy niedoboru są widoczne w środkowej jego części, w postaci przewężeń.

dr inż. Sylwester Lipski