NIK o wsparciu rolnictwa ekologicznego w latach 2015-23: nieterminowe

NIK poinformował, że nieprawidłowości w tym zakresie świadczą o nieskutecznym nadzorze Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad ARiMR, mogą również spowodować zmniejszenie unijnych środków dla polskich ekorolników i osłabić ich konkurencyjność na europejskim rynku. NIK zwraca także uwagę, że w Polsce nie było odrębnej krajowej strategii rozwoju sektora rolnictwa ekologicznego, a w ramowych planach działań dla żywności i rolnictwa ekologicznego nie określono źródeł ich finansowania oraz docelowych wartości wskaźników ich realizacji.

- Zgodnie z przepisami unijnymi i krajowymi, w rolnictwie ekologicznym stosuje się działania najkorzystniejsze dla środowiska i klimatu, stawia na wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobów naturalnych oraz kieruje się rygorystycznymi normami dobrostanu zwierząt - przypominają inspektorzy NIK.

Jak poinformowano, od uruchomienia finansowania w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” PROW 2014–2020, tj. od 2015 r. do 30 września 2023 r., Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wypłaciła beneficjentom łącznie blisko 2,94 mld zł z nieco ponad 3,81 mld zł, czyli 77% z limitu środków przeznaczonych na to działanie. Płatności na rzecz beneficjentów PROW 2014–2020 będą realizowane do końca 2025 r.

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa nieterminowo wydawała decyzje w sprawie przyznania płatności w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” PROW 2014–2020, co było niezgodne z ustawą o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach PROW na lata 2014-2020. W kampaniach 2018–2022 z naruszeniem tego przepisu wydano 19 430 decyzji na kwotę ponad 520 mln zł.

- Nieterminowe wydawanie decyzji przyznających płatności ekologiczne skutkowało przedłużeniem terminu ich realizacji, co z kolei stanowiło naruszenie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monitorowania jej. W kampaniach 2018–2022 z naruszeniem tego przepisu zrealizowano 1194 płatności w kwocie blisko 8,4 mln zł - czytamy w raporcie NIK.

Nieterminowe wydawanie przez ARiMR decyzji w sprawie przyznania płatności ekologicznych oraz nieterminowa realizacja tych płatności świadczą o dwóch kwestiach. Po pierwsze: nie zostały zrealizowane wnioski pokontrolne w tym zakresie z kontroli NIK przeprowadzonej w 2018 r. Po drugie: nadzór Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi nad ARiMR okazał się w tym zakresie nieskuteczny. NIK zwraca uwagę, że nieterminowa realizacja płatności ekologicznych w ramach ww. działania stwarza ryzyko zmniejszenia przez Komisję Europejską płatności na rzecz Polski w ramach Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wiąże się z tym ryzyko osłabienia konkurencyjności polskiego rolnictwa ekologicznego.

NIK podkreśla, że w Polsce nie było odrębnej krajowej strategii rozwoju sektora rolnictwa ekologicznego. W ramowych planach działań dla żywności i rolnictwa ekologicznego nie określono źródeł ich finansowania oraz wielkości ponoszonych nakładów finansowych na rolnictwo ekologiczne, nie określono też docelowych wartości wskaźników realizacji poszczególnych działań na rzecz rozwoju rolnictwa ekologicznego. Zdaniem NIK może to mieć niekorzystny wpływ na prawidłowe i racjonalne wsparcie finansowe rolnictwa ekologicznego, a także na dokonywanie właściwej oceny skuteczności realizowanych przedsięwzięć

NIK zwraca jednak uwagę, że łączna powierzchnia ekologicznych użytków rolnych w ciągu czterech lat wzrosła jedynie o 9,3% - z 507,6 tys. ha w 2019 r. do 554,6 tys. ha w 2022 r.