Jakie zasady płatności bezpośrednich w 2023 roku?

Ministerstwo dementuje doniesienia medialne, że rolnicy otrzymają niższe płatności bezpośrednie, a w szczególności znacząco spadnie wysokość płatności podstawowej (odpowiednik obecnej JPO - jednolitej płatności obszarowej).

Szacowana stawka płatności podstawowej w Polsce w 2023 r.

Szacuje się, że w 2023 r. stawka płatności podstawowej w Polsce  wyniesie ok. 116 EUR/ha, a zatem będzie wyższa od stawki JPO za 2022 r. (w kampanii 2022 r. stawka JPO wynosi ok. 107 EUR/ha).

Według wyliczeń wysokość stawki płatności podstawowej w Polsce będzie zwiększała się z roku na rok, a w 2026 r. może wynieść ok. 120 EUR/ha. Jednocześnie przewiduje się, że suma stawki płatności podstawowej i średniej stawki ekoschematów (które zastąpiły płatność za zazielenienie) będzie zbliżona do sumy stawki JPO i płatności za zazielenienie (ok. 180 EUR/ha).

Szczegółowe informacje o wysokości projektowanych stawek płatności bezpośrednich na lata 2023–2027 zostały podane w Planie Strategicznym WPR.

Natomiast rzeczywista wysokość stawek w Polsce będzie, tak jak dotychczas, określana corocznie, po zakończeniu naboru wniosków, na podstawie danych zadeklarowanych przez rolników i zweryfikowanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Wyrównanie płatności bezpośrednich

Wyrównanie płatności bezpośrednich było jednym z najważniejszych dla Polski postulatów związanych z perspektywą finansową 2021–2027, zarówno w ramach negocjacji dotyczących samych wieloletnich ram finansowych, jak i negocjacji dotyczących reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR).

Wiele państw członkowskich postulowało całkowitą rezygnację z procesu wyrównywania płatności bezpośrednich. Istotny wpływ na przebieg ostatnich negocjacji WRF miało również wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE, które wymusiło wprowadzenie ograniczeń także w wydatkach UE na WPR.

W ramach osiągniętego na forum UE porozumienia (lipiec 2020 r.), tempo i skalę wyrównywania płatności bezpośrednich pomiędzy państwami członkowskimi UE określił mechanizm tzw. konwergencji zewnętrznej.

Mechanizm tzw. konwergencji zewnętrznej - jego wpływ na stawki płatności w UE i w Polsce

Polega on na stopniowym wyrównywaniu płatności bezpośrednich, zgodnie z następującym rozwiązaniem:

• We wszystkich państwach członkowskich, w których płatności bezpośrednie na hektar wynoszą mniej niż 90 proc. średniej UE, różnica między obecną średnią wysokością ich płatności bezpośrednich a 90 proc. średniej UE zostanie zmniejszona o 50 proc. w sześciu równych etapach, począwszy od 2022 r.
• Ponadto wszystkie państwa członkowskie będą mieć poziom płatności wynoszący co najmniej 200 EUR na hektar w 2022 r. i wszystkie państwa członkowskie osiągną co najmniej 215 EUR na hektar do 2027 r.
• Konwergencja będzie finansowana proporcjonalnie przez wszystkie państwa członkowskie.

W wyniku mechanizmu konwergencji zewnętrznej średnia wartość wsparcia bezpośredniego w Polsce w przeliczeniu na hektar będzie wzrastać w kolejnych latach.

Czynniki wpływające na wzrost wysokości stawek w Polsce

Do zwiększenia poziomu płatności bezpośrednich w Polsce przyczyniają się następujące czynniki:

• Transfer środków między filarami WPR: W celu zwiększenia poziomu płatnosci bezposrednich Polska korzysta od 2014 r. z mozliwości transferu środków pomiędzy filarami WPR, pula środków na płatności bezpośrednie jest zasilana środkami z II filaru (rozwój obszarów wiejskich) w maksymalnej wysokości dopuszczonej przepisami UE (25 proc.). Przyczynia się to w znaczącym stopniu do zmniejszenia różnicy między średnią wysokością wsparcia bezpośredniego w Polsce względem średniej w UE. Od 2023 r. Polska zwiększy do 30 proc. poziom transferu (kwota transferu wyniesie ok. 396 mln EUR rocznie).

W rezultacie całkowita pula środków UE na płatności bezpośrednie w latach 2023–2027 będzie wyższa (o ok. 303 mln EUR) niż w ostatnich pięciu latach i wyniesie ok. 17,33 mld EUR. Należy jednak wyjaśnić, że kwota ta nie obejmuje ewentualnego transferu środków na 2027 r., który możliwy będzie do zastosowania z budżetu nowej perspektywy finansowej (zakładając, że na 2027 r. wysokość tego transferu z II filaru WPR wyniesie tak jak obecnie396 mln EUR, kwota ta może wzrosnąć do ok. 17,72 mld EUR).

• Przejściowe Wsparcie Krajowe: Polska stosuje i będzie stosowała Przejściowe Wsparcie Krajowe, finansowane z budżetu krajowego, w ramach którego corocznie na Uzupełniającą Płatność Podstawową przeznaczane będzie ok. 400 mln PLN. W efekcie od 2023 r., dzięki utrzymaniu Przejściowego Wsparcia Krajowego oraz zwiększeniu środków na płatność redystrybucyjną i rozszerzeniu tej płatności na gospodarstwa o wielkości 1–2 ha (płatność będzie przyznawana od 1 do 30 ha w gospodarstwach o wielkości do 300 ha), średni poziom wsparcia na hektar dla ponad 97 proc. gospodarstw (o wielkości do 50 ha) będzie równy lub wyższy od średniej unijnej.

O czym trzeba pamiętać?

• W okresie 2023-2027 będą obowiązywały nowe przepisy unijne i krajowe dotyczące systemu płatności bezpośrednich. W przypadku niektórych płatności od 2023 r. zmienią się zasady przyznawania, a także udział w całkowitej puli środków na płatności bezpośrednie, co może skutkować zmianą wysokości stawek w porównaniu do obecnego okresu.
• Nie zmienią się podstawowe zasady przyznawania wsparcia – wysokość dopłat będzie uzależniona od rzeczywistego stanu jednostek produkcyjnych w gospodarstwie, a w przypadku płatności niezwiązanej do tytoniu – również od ilości surowca z okresu referencyjnego.
• Wpływ na wysokość wparcia będzie miał także rodzaj prowadzonej produkcji (Polska będzie stosowała dobrowolne wsparcie związane z produkcją), a także rodzaj praktyki w ramach schematów na rzecz klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt (tzw. ekoschematy), które są dobrowolne dla rolników.