Nagroda AgroBioTop dla dr Marty Grech-Baran

- Pani dr Marta Grech-Baran uzyskała nagrodę AgroBioTop 2019 za zidentyfikowanie genu odporności ziemniaka na infekcje wirusem Y - mówi prof. dr hab. Maciej Żylicz, przewodniczący kapituły nagrody AgroBioTop - Jest to pierwszy, bardzo ważny krok do otrzymania roślin, odpornych na wirusy Y. Wirusy te (zwane także PVY) atakują nie tylko uprawy ziemniaków, ale także tytoniu i pomidorów, przynosząc ogromne straty w rolnictwie na świecie, w tym w Polsce.

Przewodniczący kapituły nagrody AgroBioTop podkreśla wartość naukową osiągnięcia oraz potencjał, związany z jego praktycznym wykorzystaniem:

- Wirus Y przenoszony jest przez mszyce, a jedną z metod zapobiegania infekcji jest niszczenie mszyc metodą chemiczną. Pani Marta Grech-Baran, pracując w zespole profesora Jacka Henniga w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie - dzięki skupieniu się na naturalnie występującej odporności na wirusa Y - zidentyfikowała gen receptora, uruchamiającego reakcje obronne zaatakowanej rośliny. Co ważne, osiągnięcie to uzyskano z uwzględnieniem ograniczeń prawnych dotyczących użycia roślin zmodyfikowanych genetycznie w naszym kraju; jest ono przedmiotem zgłoszenia do amerykańskiego urzędu patentowego. Bez wątpienia jest to odkrycie naukowe na skalę światową, o potencjalnie dużym znaczeniu ekonomicznym!

Marta Grech-Baran jest doktorem nauk farmaceutycznych. Absolwentka Lubelskiego Uniwersytetu Medycznego, studia doktoranckie odbyła na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Jej zainteresowania naukowe dotyczą m.in. dotyczą badania mechanizmu odporności roślin na infekcje z wykorzystaniem metod biologicznych. Jest asystentem w Instytucie Biochemii i Biofizyki PAN, zaś od 2018 uczestniczy w projekcie mającym na celu wyjaśnienie molekularnych mechanizmów odporności ziemniaka na infekcje wirusowe.

Laureatka, opisując istotę swego osiągnięcia, tłumaczy:

- Wirus ziemniaka Y to jeden z głównych patogenów, odpowiedzialnych za gigantyczne straty w plonach ziemniaka: od 10 do nawet 80% wysokości plonu, w zależności od roku i odmiany. Problem ten występuje zarówno w Polsce, jak i innych krajach. Opisano kilka strategii obronnych, wiodących do nabycia przez rośliny odporności na infekcję PVY. Jedna z nich, która ma największy potencjał w uprawie ziemniaka, nazywana jest odpornością krańcową i manifestuje się całkowitym zahamowaniem namnażania się PVY, co w rezultacie minimalizuje skutki infekcji. Izolacja genu Ry_sto umożliwi poznanie molekularnego podłoża zjawiska, a także wprowadzenie tej cechy do wielu odmian ziemniaka, naturalnie podatnych na infekcję PVY. W dalszej przyszłości – możliwe jest rozszerzenie zastosowania odporności na inne gatunki, takie jak papryka, pomidor, oberżyna.

Nagroda AgroBioTop, przyznana po raz trzeci, honoruje młodych uczonych, których uznane dokonania z zakresu biotechnologii przyczyniły się do rozwoju nauk rolniczych i wnoszą̨ wybitny wkład w rozwój rolnictwa. To coroczna indywidualna nagroda pieniężna, przyznawana przez niezależną kapitułę, powołaną przez Komitet Biotechnologii PAN. Wysokość nagrody, fundowanej przez firmę Bayer, to 5 000 euro.