KRIR: Czy jest szansa na trwałe zniesienie GAEC 6, 7 i 8? Co dalej z ekoschematami?

Na to pytanie odpowiedział Krajowej Radzie Izb Rolniczych Michał kołodziejczak, wiceminister rolnictwa.

- W kwestii przywrócenia dopłat bezpośrednich z lat 2014-2021 informuję, że od 2023 r. stosowane są nowe przepisy unijne. Zgodnie z rozporządzeniem UE 2021/21151 wszystkie państwa członkowskie zobowiązane zostały do wdrożenia nowych rozwiązań w ramach WPR, w tym ekoschematów i warunkowości. Należy podkreślić, że ekoschematy są dobrowolne dla rolników - podał w odpowiedzi wiceminister Kołodziejczak.

W kwestii przywrócenia dopłat bezpośrednich z lat 2014-2021 informuję, że od 2023 r. stosowane są nowe przepisy unijne. Zgodnie z rozporządzeniem UE 2021/2115 wszystkie państwa członkowskie zobowiązane zostały do wdrożenia nowych rozwiązań w ramach WPR, w tym ekoschematów i warunkowości. Należy podkreślić, że ekoschematy są dobrowolne dla rolników.

To rozporządzenie uchyliło rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013. Tym samym przepisy dotyczące zasad przyznawania płatności bezpośrednich w latach 2014-2022 przestały obowiązywać w odniesieniu do płatności w ramach I filaru WPR. W odniesieniu do postulatu dotyczącego „wypłaty do końca kwietnia 2024 r. dopłat bezpośrednich" informuję, że zgodnie z art. 44 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2116, państwa członkowskie zapewniają, aby płatności bezpośrednie oraz płatności obszarowe w ramach II filaru dokonywane były najwcześniej 1 grudnia i nie później niż 30 czerwca następnego roku kalendarzowego.

Odnosząc się do kwestii Europejskiego Zielonego Ładu (EZŁ), w tym postulatu usunięcia niektórych wymogów warunkowości, należy brać pod uwagę, że przepisy unijne, tj. rozporządzenie (UE) 2021/2113 w ramach nowej WPR na lata 2023-2027 uzależniły otrzymywanie wsparcia w pełnej wysokości (m.in. w ramach płatności bezpośrednich) od spełniania przez rolników norm i wymogów w ramach warunkowości. Jest ona obowiązkowa dla rolnika wnioskującego m.in. o płatności bezpośrednie i jest to również baza do określenia wymagań dla dodatkowo płatnych, dobrowolnych działań podejmowanych przez rolnika.

KE przygotowała projekt zmiany unijnego rozporządzenia 2021/2115 i rozporządzenia 2021/2116, mający na celu uproszczenie przepisów w zakresie warunkowości i ekoschematów. Zmiany zaproponowane przez KE należy ocenić pozytywnie, gdyż usuwają i znacznie upraszczają, zgodnie z oczekiwaniami rolników, elementy EZŁ. W szczególności KE proponuje:

• Zniesienie ugorowania 4% gruntów ornych (norma GAEC 8) od 2024 r. nie będzie obowiązku ugorowania 4% gruntów ornych, o ile państwo członkowskie jeszcze w tym roku ustanowi taki ekoschemat, za który rolnicy otrzymywać będą dodatkową płatność.
• Możliwość wyboru między dywersyfikacją a zmianowaniem (norma GAEC 7) od 1 stycznia 2024 r. aby rolnicy mogli mieć wybór, albo stosować dywersyfikację upraw (tj. różne uprawy), albo zmianowanie (tj. określone następstwo upraw roślin). W przypadku wyboru dywersyfikacji upraw dla gospodarstw o powierzchni: (i) od 10 do 30 ha gruntów ornych wystarczy posiadać 2 uprawy, z tym że największa uprawa nie może stanowić więcej niż 75%; (ii) powyżej 30 ha gruntów ornych wystarczy posiadać 3 uprawy, z tym że największa uprawa nie może stanowić więcej niż 75%, a dwie uprawy główne więcej niż 95%.
• Uproszczenia w normie dotyczącej obowiązku utrzymania okrywy glebowej (norma GAEC 6) - państwo członkowskie będzie miało swobodę w decydowaniu w jakim okresie roku ustanowić obowiązek utrzymania okrywy glebowej, co ułatwi rolnikom wykonywanie określonych zabiegów agrotechnicznych w dogodnym czasie.
• Gospodarstwa do 10 ha użytków rolnych nie będą podlegały sankcjom związanym z realizacją norm środowiskowych (tzw. warunkowości). W praktyce oznacza to zwolnienie gospodarstw do 10 ha użytków rolnych z tych wymogów.

- W odniesieniu do kwestii likwidacji ekoschematów należy zaznaczyć, że ekoschematy są dużym, nowym prośrodowiskowym rodzajem płatności bezpośrednich. Są one obowiązkowe dla państwa członkowskiego, ale dobrowolne dla rolnika - dodaje Michał Kołodziejczak. - Budżet przeznaczony na ekoschematy stanowi minimum 25% kwoty płatności bezpośrednich/rok. Stawki płatności w ramach ekoschematów określane są w EUR i przeliczane będą na zł wg kursu zł/EUR ustalonego na ostatni dzień roboczy września danego roku. Odnosząc się do kwestii stawek płatności za ekoschematy informuję, że zgodnie z rozporządzeniem w sprawie stawek płatności za ekoschematy obszarowe, stawki płatności za realizację poszczególnych praktyk w ramach ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi zależą od liczby punków na hektar powierzchni obszaru zatwierdzonego do wsparcia. Wartość jednego punktu dla ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi wynosi 104,89 zł.

Stawki dla tego ekoschematu wynoszą, w zależności od praktyki:

• Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt: 5 punktów; 524,45 zł/ha;
• Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe: 5 punktów; 524,45 zł/ha;
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia - wariant podstawowy: 1 punkt; 104,89 zł/ha;
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia - wariant z wapnowaniem: 3 punkty; 314,67 zł/ha;
• Zróżnicowana struktura upraw: 3 punkty; 314,67 zł/ha;
• Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji: 2 punkty; 209,78 zł/ha;
• Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo: 3 punkty; 314,67 zł/ha;
• Uproszczone systemy uprawy: 4 punkty; 419,56 zł/ha;
• Wymieszanie słomy z glebą: 2 punkty; 209,78 zł/ha.

Stawki płatności za realizację pozostałych ekoschematów obszarowych wynoszą:

• „Obszary z roślinami miododajnymi": 1 256,77 zł/ha;
• „Integrowana Produkcja Roślin": 1363,77 zł/ha;
• „Biologiczna ochrona upraw”: 419,64 zł/ha;
• „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych”: 292,27 zł/ha.

Należy podkreślić, że finalnie stawki są wyższe od wcześniej projektowanych. 26 lutego 2024 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) przystąpiła do naliczania płatności do ekoschematów obszarowych, a wypłata płatności rozpoczęła się 5 marca 2024 r.

W odniesieniu do ekoschematu Dobrostan zwierząt, podstawą do wypłacenia płatności dobrostanowych jest określenie wysokości stawek oraz ustalenie przez ARiMR na podstawie danych zawartych w IRZ Plus liczby zwierząt kwalifikujących się do objęcia wsparciem. Realizacja większości zobowiązań w zakresie ekoschematu Dobrostan zwierząt (z wyłączeniem zapewnienia wypasu) trwała do 14 marca br.