Klasyfikacje i oznakowania materiału siewnego

Kwalifikowany materiał siewny powinien być odpowiednio zapakowany i oznakowany

Stosowanie kwalifikatu umożliwia wprowadzanie postępu biologicznego do produkcji i korzystanie z nowych odmian o cechach dostosowanych do zmieniających się warunków uprawy, jak też do oczekiwań odbiorców. Kwalifikowany materiał siewny może być reprodukowany w danym gospodarstwie przez okres 3–5 lat, ale w warunkach nieprzestrzegania zasad agrotechniki już po roku może dojść do znacznego obniżenia jego wartości siewnej.

Produkcja kwalifikowanego materiału siewnego

Kwalifikowany materiał siewny odmian chronionych produkowany jest przez firmy nasienne (zwane licencjobiorcami) wyłącznie na podstawie pisemnej umowy licencyjnej zawartej między firmą nasienną, a hodowcą będącym właścicielem danej odmiany. Uprawnieni licencjobiorcy zobowiązani są do umieszczania na workach etykiet informujących, czy dana odmiana jest objęta ochroną wyłącznego prawa oraz, czy dopuszczalne jest odstępstwo rolne dla tej odmiany. Brak etykiety nie zwalnia użytkownika (rolnika) od respektowania ochrony wyłącznego prawa hodowcy do odmiany i uiszczania opłaty za odstępstwo rolne (w przypadku wysiewu nasion danej odmiany z własnego rozmnożenia).

Wymagania dla materiału siewnego

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 kwietnia 2013 r. (z późniejszymi zmianami) definiuje precyzyjnie szczegółowe wymagania dla kategorii i stopni kwalifikacji materiału siewnego oraz terminy składania wniosków o dokonanie oceny polowej materiału siewnego poszczególnych grup i gatunków roślin rolniczych i warzywnych. Rozporządzenie zawiera także szczegółowe wymagania w zakresie wytwarzania i jakości materiału siewnego tych roślin.

Hybrydowy jęczmień ozimy Hyvido™

Każdy materiał siewny powinien odpowiadać normom jakościowym. Kategorie materiału siewnego określają jego przeznaczenie handlowe. Wartość materiału siewnego uzależniona jest w dużej mierze od warunków pogodowych utrzymujących się w czasie zbioru. Wpływ na jego wartość mają również warunki przechowywania.//

Kategorie materiału siewnego a jakość

Warto zwrócić uwagę na etykietę – to źródło wiedzy o zakupionym materiale siewnym.  Zawiera ona między innymi informację o kategorii i stopniu kwalifikacji materiału siewnego, znajdującego się w opakowaniu. Materiał kwalifikowany jest gwarancją wysiewu nasion o sprawdzonych parametrach siewnych, co umożliwia prawidłowy przebieg procesu produkcji roślinnej. Kategoria jest jednostką nadrzędną, natomiast stopień kwalifikacji, dla każdej kategorii, zawiera informację o ilości rozmnożeń, wykonanych dla danej partii materiału.

Kategorie materiału siewnego dostarczają informacji o jakości tego materiału. Powszechnie wyróżnia się dwie (najczęstsze) kategorie w produkcji materiału siewnego zbóż i bobowatych:

• materiał siewny elitarny (tzw „elita”) to materiał siewny bazowy, wyprodukowany przez hodowcę danej odmiany. Jest on przeznaczony do dalszej produkcji materiału siewnego kwalifikowanego;
• materiał siewny kwalifikowany (tzw „kwalifikat”)  jest materiałem siewnym, który został wyprodukowany z materiału bazowego (z „elity”). Przeznacza się go do produkcji kwalifikowanego materiału siewnego, do kolejnych rozmnożeń, które oznaczone są stopniami C1, C2 i C3 – zależnie od kolejnego rozmnożenia.

Stopnie kwalifikacji materiału siewnego

W obrębie kategorii „materiał siewny elitarny” i „materiał siewny kwalifikowany” wyróżnia się stopnie materiału siewnego (stanowiące jednostkę podrzędną), oznaczając kolejne jego rozmnożenia.

1. Materiał siewny kategorii elitarny:

• stopień PBIII – materiał przedbazowy, trzecie rozmnożenie poprzedzające materiał siewny stopnia bazowego B, uzyskany z materiału siewnego matecznego wytwarzanego przez hodowcę odmiany,
• stopień PBII – materiał przedbazowy, drugie rozmnożenie poprzedzające materiał siewny stopnia bazowego B, uzyskany po jednym rozmnożeniu materiału PBIII
• stopień B – materiał bazowy, wytworzony z materiału siewnego przedbazowego po jednym rozmnożeniu pod stałą kontrolą hodowcy,

2. Materiał siewny kategorii kwalifikowany:

• stopień C1 – materiał siewny kwalifikowany pierwszego rozmnożenia, uzyskany po jednym rozmnożeniu materiału siewnego bazowego stopnia B
• stopień C2 – materiał siewny kwalifikowany drugiego rozmnożenia uzyskany po rozmnożeniu materiału C1
• stopień C2 – materiał siewny kwalifikowany trzeciego rozmnożenia po rozmnożeniu materiału C2

Najwyższym stopniem kwalifikacji materiału siewnego, dostępnym dla rolników, jest stopień C1. Materiał siewny kategorii elitarny (PBIII, PBII i B) może być zakupiony jedynie przez firmy zajmujące się reprodukcją materiału siewnego i posiadające odpowiednią licencję.

Etykietowanie materiału siewnego

Na etykietach z unikalnym numerem, z napisem „jakość WE”, oraz znakiem PIORiN, powinny znaleźć się informacje, które identyfikują materiał siewny i zawierają informacje: nazwę gatunku, nazwę odmiany, stopień kwalifikacji materiału siewnego, numer partii materiału, oraz informują o dacie zapakowania (workowania), nazwie przedsiębiorcy, jego numerze w rejestrze przedsiębiorców oraz masie materiału siewnego w opakowaniu. Etykieta na opakowaniu gwarantuje, że materiał siewny został oceniony urzędowo lub pod urzędowym nadzorem, tzn. w trakcie jego wytwarzania były przeprowadzone urzędowe kontrole sprawdzające, jak również, że materiał siewny spełnia wymagania jakościowe (np. zdolność kiełkowania, czystość). Materiał siewny wyposażony w etykietę musi także przejść pozytywnie ocenę polową, laboratoryjną a w niektórych przypadkach (np. sadzeniaki ziemniaka) również ocenę cech zewnętrznych.

Etykiety mogą być przyszywane lub przyklejane, a ich kolor umożliwia łatwe rozpoznanie kategorii i stopnia rozmnożenia materiału siewnego.

​​​​​​​Materiał siewny elitarny w stopniu przedbazowym PB ma białą etykietę z ukośnym fioleowym paskiem. Materiał bazowy B ma etykietę białą. W obrębie kategorii kwalifikowany materiał siewny:

• materiał siewny w stopniu C1 ma etykietę niebieską
• materiał siewny w stopniu C2 i C3 ma etykietę czerwoną.

Można spotkać się również z innymi kolorami etykiet, np. zielone w przypadku mieszanek nasiennych lub brązowe w przypadku materiału siewnego kategorii handlowy. Jednak w przypadku zbóż i roślin bobowatych najczęściej spotyka się wymienione wcześniej kategorie, stopnie i kolory etykiet.