Rzepak w skupie – w zgodzie z parametrami

Na obowiązujące ceny skupu pojedynczy producent w zasadzie nie ma wpływu, zależą one bowiem od wielu zewnętrznych czynników, w tym między innymi od pogody, wielkości zbiorów, poziomu zapasów czy sytuacji na europejskich i światowych rynkach. Decyzje dotyczące cen, leżące w zasięgu rolnika to wybór terminu sprzedaży i jakość przygotowanego towaru. Wiedząc, że ceny na przestrzeni sezonu ulegają zmianom, można podjąć decyzję o przechowaniu i sprzedaży w dogodnym momencie. Oczywiście pod warunkiem, że w gospodarstwie są możliwości przygotowania do przechowywania i odpowiednie zaplecze magazynowe. Inną możliwością maksymalizowania uzyskanej ceny jest przygotowanie sprzedawanego ziarna w taki sposób, żeby spełniało parametry jakościowe określone w warunkach skupu. 

O jakości uzyskanego ziarna w dużej mierze decyduje wybór odmiany i stosowana technologia uprawy. Dzięki właściwej odmianie i prawidłowej agrotechnice możliwe jest osiągnięcie dobrych plonów o wysokich parametrach technologicznych, obejmujących głównie dużą zawartość tłuszczu, niski poziom kwasu erukowego i glukozynolanów. Są też parametry, które można kształtować bezpośrednio przed sprzedażą. Należą do nich wilgotność i poziom zanieczyszczeń.

Podmioty skupujące w większości podały już ceny na bieżący sezon. Uzyskana indywidualnie cena może w każdym przypadku wyglądać inaczej, gdyż zależy ona od jakości dostarczonej partii. Większość skupujących stosuje potrącenia, tj. obniżenie przyjętej ceny bazowej o określony procent za niespełnienie określonych kryteriów jakościowych.

Poszczególne parametry oznaczane są zgodnie z metodyką zawartą w obowiązujących normach, analizy zawsze powinny być wykonywane przy pomocy atestowanych urządzeń.

W pierwszej kolejności oceniane są w skupie cechy ogólne ziarna, tj.: stopień dojrzałości, wygląd, barwa i zapach. Nasiona o obcym zapachu, spalonym, stęchłym, spleśniałym a w szczególności chemicznym, świadczącym o przeprowadzonej fumigacji, zazwyczaj nie są przyjmowane. Niedopuszczalna jest też obecność żywych szkodników.

Poziom zanieczyszczeń rzepaku to bardzo istotny parametr. W zależności od rodzaju zanieczyszczeń, ich nadmierna ilość ma negatywny wpływ na jakość technologiczną związaną z pozyskiwaniem oleju, wartość przechowalniczą lub zdrowotność partii. 

Normą przeważnie jest 2% zanieczyszczeń ogółem, z tym, że pomiędzy 2- 4% stosowane są potrącenia a powyżej tej wartości zwykle towar nie jest skupowany. Wśród ważnych kategorii zanieczyszczeń wyróżnić można nasiona spleśniałe, o zwęglonym wnętrzu, lub nasiona chwastów, w tym szczególnie przytulii czepnej. Dla tych rodzajów zanieczyszczeń ustalana jest zwykle odrębna, górna wartość zawartości, powyżej której towar wraca do dostawcy. Przytulia to szczególnie uciążliwy chwast, który w trakcie uprawy zagęszcza łan, ograniczając warunki rozwoju rzepaku, powoduje zmniejszenie plonu i utrudnia pracę kombajnów. Nasiona przytulii, ze względu na  zawarte w niej substancje, powodują silne zatrucia i problemy trawienne. Jeżeli ilość przytulii przekroczy 2% masy ziarna, cała partia jest dyskwalifikowana.

Odrębną kategorią zanieczyszczeń są nasiona porośnięte. Zbyt duża ich ilość obniża zdolność przechowywania a w procesie technologicznym źle wpływa na wydajność oleju. Dlatego górna granica obecności nasion porośniętych została ustalona  na poziomie 5%, z tym że niektórzy skupujący dopuszczają warunkowo poziom 8%, stosując jednocześnie obniżenie ceny.

Kolejny istotny parametr, każdorazowo oznaczany przy przyjęciu, to wilgotność, mająca szczególne znaczenie dla trwałości przechowalniczej ziarna. Górna granica, przy której cena nie ulega obniżeniu to 9%. Są podmioty skupujące premiujące niższą wilgotność dodatkowymi dopłatami do ceny. Ważne, aby wilgotność została zbadana niezwłocznie po pobraniu próby, a analiza była wykonana za pomocą atestowanego przyrządu.

Podstawowym parametrem charakteryzującym wartość technologiczną rzepaku jest zawartość oleju. Minimalny poziom zaolejenia wynosi 40%. W wielu krajach rolnicy uzyskują wyższą cenę za rzepak o wysokiej zawartości oleju, a ponieważ jest to cecha odmianowa, brana jest pod uwagę jako jedna z najważniejszych przy wyborze odmiany do uprawy.

Oprócz badania podstawowych parametrów, w większych magazynach czy zakładach tłuszczowych pobierane są często dodatkowe próby w celu oznaczenia cech informujących o bezpieczeństwie zdrowotnym skupowanego rzepaku. Badana jest wówczas zawartość kwasu erukowego, wolnych kwasów tłuszczowych glukozynolanów, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), pestycydów, obecność GMO.

 Niska zawartość kwasu erukowego i glukozynolanów w dzisiejszych odmianach to wynik wieloletnich prac hodowlanych, dzięki którym rzepak stał się rośliną powszechnie uprawianą. Stare odmiany rzepaku o wysokiej zawartości tych związków nie były korzystne dla zdrowia. Kwas erukowy powodował choroby serca, wątroby, śledziony. Także w żywieniu zwierząt śrutami rzepakowymi obserwowano zahamowanie przyrostów i gorsze przyswajanie pokarmu spowodowane zawartością tego kwasu. Podobnie glukozynolany, choć same nieszkodliwe, pod wpływem wody tworzą toksyczne związki powodujące zaburzenia metabolizmu. Dlatego unijne normy dopuszczają zawartość kwasu erukowego do 2%, powyżej stosuje się znaczące potrącenia. Podobnie jest w przypadku glukozynolanów, dla których maksymalna zawartość została określona na 25 mikromoli/gram.

Podmioty skupujące, które dbają aby trafiające do ich magazynów surowce były wolne od GMO, zwykle prowadzą monitorowanie tego parametru, badając losowo wybrane próby testem jakościowym. Jeżeli test wykaże obecność białka modyfikowanego genetycznie, analizy są  kontynuowane w specjalistycznym laboratorium.

G_N