Zachować dobrą jakość w czasie przechowywania – zboże w magazynie

Magazynowanie jest jedną ze szczególnie ważnych operacji technologicznych. Jeżeli nie decydujemy się sprzedać zbiorów bezpośrednio po żniwach, należy stworzyć jak najlepsze warunki przechowywania po to, by utrzymać wysoką jakość i przydatność konsumpcyjną oraz paszową ziarna, w przeciwnym razie dobry produkt może stracić swoje walory. Bezpieczne magazynowanie ziarna zależy głównie od takich czynników jak: odpowiednia wilgotność ziarna, jego temperatura, kontakt z powietrzem oraz stan ziarna, w tym szczególnie zawartość zanieczyszczeń i stopień uszkodzeń.

Magazyn trzeba przygotować

Prawidłowe przechowywanie wymaga wcześniejszego przygotowania miejsca, w którym ma być magazynowane ziarno, gdyż warunkiem dobrego przechowania zboża jest składowanie go w czystym magazynie.

Każdy rodzaj magazynu, zarówno silosy jak i magazyny płaskie, przed umieszczeniem w nich nowej partii zboża, wymagają przeprowadzenia dezynsekcji i dezynfekcji. Celem tych zabiegów jest wyeliminowanie patogenów i szkodników, wśród których szczególnie niebezpieczne są niektóre grzyby, owady, roztocza i gryzonie. Produktami przemiany materii grzybów pleśniowych są mykotoksyny – bardzo niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt. Natomiast owady takie jak wołek zbożowy, trojszyk ulec, trojszyk gryzący, mklik mączny, mól ziarniak, omacnica spichrzanka oprócz mechanicznego uszkodzenia zanieczyszczają przechowywane ziarno padłymi osobnikami, ich wylinkami oraz odchodami, co powoduje zawilgocenie i zagrzanie się zboża. Obecność szkodników obniża też jakość ziarna, a często może nawet dyskwalifikować jego użycie do przerobu i spożycia dla ludzi i zwierząt.

W pierwszej kolejności należy oczyścić pusty magazyn z kurzu i pajęczyn, które są doskonałym miejscem do rozwoju szkodników i drobnoustrojów. Dezynsekcję można przeprowadzić samodzielnie za pomocą oprysku lub świec, stosując dostępne na rynku preparaty. Jeżeli, ze względu na dużą ilość szkodników, konieczne będzie gazowanie (fumigacja), skorzystać trzeba z usług uprawnionych firm.

Zahamować procesy biologiczne

Ziarno zebrane kombajnem zbożowym najczęściej ma wilgotność 12-16%, a w niektórych latach nawet 18-20%,  wysoką temperaturę, często powyżej 30°C, oraz jest zanieczyszczone zielonymi częściami roślin, słomy i nasionami chwastów, charakteryzującymi się wyższą wilgotnością od samego ziarna. Takie parametry oznaczają, że zebranego zboża nie można bezpośrednio umieścić w magazynie. Należy pamiętać, że ziarno to materiał, w którym zachodzą procesy przemian biologicznych, przygotowanie do przechowywania powinno te procesy zahamować.

Przygotowane do składowania

W polskich warunkach klimatycznych około 40% zebranego ziarna wymaga suszenia po zbiorze. Należy je dosuszyć do wilgotności poniżej 14,5%, oczyścić do poziomu zanieczyszczeń poniżej 6%, i schłodzić najlepiej do temperatury poniżej 18⁰C. Schłodzenie ziarna po zbiorze powoduje wielokrotne zmniejszenie wydzielania ciepła, które prowadzi do wyhamowania zmian mikrobiologicznych.

Kluczowa jest wilgotność ziarna

Warto wiedzieć, że czas przechowywania masy zbożowej zależy głównie od temperatury i wilgotności. Planując długookresowe składowanie zbóż należy odpowiednio dostosować poziom wilgotności. Przy przechowywaniu do 6 miesięcy wilgotność powinna być utrzymana na poziomie nie wyższym niż 14%, natomiast przy dłuższym magazynowaniu bezpieczna jest wilgotność nie przekraczająca 13%. Przechowywanie rzepaku do pół roku wymaga wilgotności poniżej 8%, przy dłuższym okresie nie należy przekraczać 7%. W przypadku kukurydzy przechowywanej przez okres 6-12 miesięcy bezpieczna wilgotność ziarna wynosi 14%, a przez okres dłuższy niż 12 miesięcy 13%.

Dlaczego zboże powinno być czyste

Świeżo zebrane ziarno, zawiera szereg zanieczyszczeń takich jak piasek, drobne kamienie, cząstki słomy, plewy, łuski, zielone części innych roślin, nasiona chwastów. Mogą być one źródłem ponownego zawilgocenia ziarna i stanowić ogniska zagrzewania podczas przechowywania. W zanieczyszczeniach tych, a także w uszkodzonych ziarnach (połamanych, popękanych, zgniecionych) mikroorganizmy znajdują dogodne miejsce do rozwoju.

W magazynie – pod kontrolą

Aby zagwarantować wymagane parametry podczas przechowywania, każdy magazyn, niezależnie czy jest to silos, czy magazyn płaski, powinien być wyposażony w urządzenia przewietrzające oraz system określający stan magazynowanego ziarna.

Dla zapewnienia jakości ziarna podczas przechowywania konieczne jest regularne kontrolowanie jego stanu. Częstotliwość dokonywania nadzoru i kontroli jakości ziarna zależy od temperatury otoczenia, i tak w okresach cieplejszych temperaturę ziarna suchego sprawdzamy co 5 dni, zdrowotność (zapach) co tydzień, porażenie przez szkodniki przynajmniej dwa razy w miesiącu a wilgotność raz w miesiącu. Natomiast w okresach chłodniejszych odpowiednio rzadziej: temperaturę co 10 dni, zdrowotność dwa razy w miesiącu, porażenie przez szkodniki i wilgotność przynajmniej raz w miesiącu.

Aby utrzymać wyrównaną temperaturę ziarna należy je regularnie  przewietrzać, natomiast w przypadku stwierdzenia wzrostu temperatury trzeba to zrobić niezwłocznie. Zapewnienie stałej temperatury ziarna zapobiega niekontrolowanym zmianom jego wilgotności, przegrzanie może natomiast powodować znaczne obniżenie jakości do całkowitego zniszczenia włącznie.

G_N