NIK: Fundusz marnotrawny

- Podstawowym zadaniem Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników (FSUSR, Fundusz) jest finansowanie świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego rolników. Zbierając na ten cel składki, znacznie wyższe niż wypłacane rolnikom świadczenia, FSUSR gromadził coraz większy majątek, którego część marnotrawił na nieefektywne i nielegalne inwestycje, które w badanym okresie wyniosły prawie 36 mln zł - poinformowała Najwyższa Izba Kontroli.

Jak wynika z raportu, FSUSR prowadził też działalność gospodarczą, która w latach 2017-2020 wygenerowała przeszło 8 mln zł strat. Udzielono bez właściwej podstawy prawnej przeszło 50 mln zł dotacji innym podmiotom, najczęściej organizacjom zawodowym rolników. W przypadku czterech z dotowanych organizacji NIK powiadomiła prokuratury o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstw.

Fundusz Składkowy ma charakter samofinansujący. Z obowiązkowych składek rolniczych finansowane są świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników. Obsługę ubezpieczenia prowadzi Kasa Rolniczego Ubezpieczenia (KRUS) w zamian za odpisy z FSURS będące ekwiwalentem wynagrodzenia. Ewentualna nadwyżka środków FSUSR może być przeznaczona na zwiększenie świadczeń lub realizację innych ściśle określonych celów. W przypadku niedoboru składka może być zwiększona. Kapitał własny Funduszu wzrósł z prawie 636 mln zł na początku 2017 r. do 881 mln zł na koniec 2020 r. Wynikało to głównie z nadwyżki zebranych składek nad wypłaconymi świadczeniami, która w latach 2017-2020 wyniosła łącznie prawie 712 mln zł. Inne źródła zwiększania majątku nie odgrywały istotnej roli. Największym z nich było lokowanie wolnych środków, które w latach 2017-2020 dało ponad 32 mln zł odsetek od lokat i obligacji.

- Majątek FSUSR zwiększał się kosztem ubezpieczonych rolników, składki nie malały, a niskie świadczenia nie rosły. Przykładowo, ok. 60% wypłacanych z FSUSR świadczeń dotyczyło zasiłków chorobowych. Do końca 2021 r. zasiłek ten przysługiwał w wysokości 10 zł za jeden dzień niezdolności do pracy, od 30 do 180 dnia choroby. Wypłacone świadczenia zmniejszyły się stosunku do przypisanej składki z 78,5% w 2017 r., do 57,9% w 2020 r - informuje NIK.

W ocenie NIK, majątek Funduszu Składkowego był wykorzystywany m.in. do nielegalnych i niegospodarnych inwestycji. W trybie bezprzetargowym zakupiono 19 grudnia 2016 r., nieruchomość w Supraślu, za prawie 9 mln zł. W latach 2017-2020 na jej utrzymanie Fundusz Składkowy wydał 2 mln zł, a przychód z czynszu wyniósł 117 tys. zł netto. Jak informuje Izba, 28 lipca 2017 r. Fundusz Składkowy objął 49,5% udziałów Pocztowego Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (PTUW) za kwotę 27 mln zł. Zakupy udziałów i nieruchomości naruszały Konstytucję i były niezgodne z ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z rozporządzeniami do ww. ustawy Fundusz Składkowy mógł lokować wolne środki jedynie na rachunkach lokat terminowych w bankach lub kupując papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa.

Ale to nie koniec zarzutów.

NIK poinformował, że do końca 2018 r. Fundusz nie miał prawa udzielać dotacji innym podmiotom. Niemniej robił to od dziesięcioleci i tylko w latach 2017-2018 udzielił nielegalnie dotacji na sumę 49,7 mln zł, głównie organizacjom zawodowym rolników. Podstawą udzielania dotacji były niezgodne z prawem zapisy w Statucie FSUSR. Były też nieprawidłowości w dofinansowywaniu kolonii dzieci rolników.

Naczelna Izba Kontroli skierowała do prokuratur cztery zawiadomienia o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez osoby kierujące organizacjami korzystającymi z dotacji FSUSR.