Szarek atakuje nocą

Charakterystyczne placowe wypadnięcia buraków wskutek żerowania szarka komośnika

Szarek komośnik jest znanym od dawna w Europie i Azji szkodnikiem buraków cukrowych, buraków ćwikłowych. Wczesną wiosną, gdy nie ma jeszcze wysianych buraków, gatunek może żerować na niektórych chwastach, np. komosa, oset, łopian i ostrożeń.

Szkodnik żerując na roślinach w fazie liścieni, zjada całą część nadziemną łącznie ze stożkiem wzrostu. Powoduje to wypadanie roślin na plantacji i zmniejszenie obsady, a w skrajnych przypadkach całkowite jej zniszczenie.

Na polach buraczanych można zaobserwować uszkodzenia liścieni i pierwszych liści właściwych. Buraki mają charakterystyczne, rozpoczynające się od brzegu,  półksiężycowe nadgryzienia liścieni. Często liścienie zostają całkowicie odgryzione lub zjedzone przez szkodnika. Uszkodzone rośliny są osłabione, wolniej rosną i nadmiernie transpirują. Uszkodzenia są miejscem wnikania chorób. Intensywny żer na siewkach buraka może prowadzić do zamarcia rośliny.

W okresie, kiedy buraki mają 6-8 liści, samice składają jaja płytko pod powierzchnią ziemi, w pobliżu roślin żywicielskich (np. komosa, szarłat, ostrożeń). Białawe, beznogie larwy z głową żółtobrązową i z mocnym narządem gębowym gryzącym, wygryzają rany w korzeniu głównym. W ciągu lata dorastają, przebywając cały czas pod powierzchnią ziemi, a pod koniec lipca i w sierpniu przepoczwarczają się.

Szkody powodowane przez ryjkowcowate są często mylone z szkodami powodowanymi przez pchełkę burakową.  Szkodniki te bardzo ciężko zauważyć. Żerują one nocą, a w ciągu dnia chowają się w glebie.

Zapobieganie

Podstawowym sposobem zapobiegania stratom na plantacji buraka, spowodowanymi żerowaniem szarka, jest dobór odmian buraka, które charakteryzują się szybkim tempem wzrostu wiosennego, szybkimi i wyrównanymi wschodami. Bardzo istotne jest także zapewnienie, poprzez odpowiednią uprawę gleby i wysoką jakość siewu nasion buraka warunków do szybkich wschodów. Należy także przyłożyć dużą uwagę do zwalczania chwastów, które są roślinami żywicielskimi dla szarka: komosa, ostrożeń, szarłat. Stwierdzono także, że wcześniejsza głęboka orka niszczy larwy szarka, które zimują w głębszych warstwach gleby. W trakcie wschodów buraków nieodzowna jest codzienna lustracja plantacji prowadzona każdego wieczora, tak aby móc szybko zareagować w przypadku pojawienia się na plantacji szarka komośnika.

Zwalczanie

Do zwalczania tego szkodnika mamy aktualnie dostępne trzy insektycydy:

• Karate Zeon 0,2 l/ha, (rejestracja stała) - zalecana dawka: 0,2 l/ha. Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
• Proteus 0,5-0,75 l/ha (zezwolenie czasowe obowiązujące do dnia 12.07.2019) - zalecana dawka: 0,5 – 0,75 l/ha. Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.
• Cyperkill Max 500 EC 005 l/ha (zezwolenie czasowe obowiązujące do dnia 12.07.2019) -  zalecana dawka 0,05 l/ha. Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wegetacyjnym: 2.

Ze względu na charakter aktywności ryjkowcowatych ochronę w formie oprysku, należy wykonać wieczorem lub w nocy podczas żerowania. Zabieg wykonany w ciągu dnia będzie mało skuteczny.

Na razie nie ma opracowanych progów szkodliwości dla tego szkodnika, ale w realizacji jest projekt badawczy, który ma za zadanie ich określenie.

Z informacji uzyskanych od producentów ś.o.r. wiadomo, że w MRiRW złożone są wnioski o dopuszczenie do stosowania dwóch kolejnych insektycydów. Decyzji należy spodziewać się na dniach. Znacznie poszerzyłoby to paletę środków do zwalczania szarka komośnika. Tym bardziej, że z wielu regionów kraju, szczególnie wschodu i południa dochodzą informacje o dużej aktywności szkodnika i dużej liczbie porażonych plantacji, z których niektóre trzeba było przesiewać.

dr inż. Sylwester Lipski